Rezső Grimm: Rákóczi Tekirdağ’da
-
1953’te yemekhane binası
-
Yemek köşkünün misafir salonunun süsleri, 1905 öncesi
Anı Evi ve Sergi Salonu
II. Prens Rakoczi
ve Tüm Macar Siyasi Mültecilerin Anısına
(Tekirdağ)
Sergiye dair
Macaristan’ı terk etmek zorunda kalan, mülteci bir hayata zorlanan ve de bu nedenle geride kalan yüzyıllarda Macar halkının gözünde mülteciliğin sembolü haline gelen “bujdosó” II. Ferenc Rákóczi ve maiyetindekiler 1720 ve 1735 yılları arasında Türkiye’nin Tekirdağ (Rodostó) şehrinde yaşamışlardır.
II. Ferenc Rákóczi tarafından yönetilen Macar özgürlük savaşı (1703 -1711) –bu savaş Habsburg İmparatorluğu sınırları içine çekilen Macaristan’ın bir devlet olarak bağımsızlığını kendine hedef olarak seçmiştir-. Savaş Macaristan’ın, hatta Orta Avrupa’nın en uzun süren özgürlük savaşı olarak tarihe geçmiştir. Bu savaşı resmen sona erdiren Szatmár Barış anlaşması Prens II. Ferenc Rákóczi tarafından, hayatının sonuna kadar kabul edilmemiştir. Prens önce Lehistan’a, sonra da Fransa’ya sığınmıştır. Ardından da 1717 yılının sonbaharında Sultan III. Ahmed’in davetiyle, maiyetindeki az sayıdaki insanlarla birlikte Osmanlı topraklarına gitmiştir. 1720 yılında Osmanlı Sultanı Macar mültecilerin yerleşeceği kent olarak Marmara denizi kıyısında, işleyen bir limana da sahip olan Tekirdağ’ı belirlemiştir. Sultan III. Ahmed “Macar Kralının” kullanması için şehrin kenar mahallesinde bulunan, deniz kıyısında geniş bahçelerle çevrilmiş binaları, maiyetindeki insanlar için de hemen yandaki Ermeni mahallesinde bulunan yirmi üç geniş ve kullanışlı binayı tahsis etmiştir. Atlar için de yedi büyük mera kullanıma ayrılmıştır. II. Ferenc Rákóczi’nin prenslik idari yapısının faaliyetlerini sürdürebilmesi, giderlerin karşılanabilmesi için de İstanbul’dan daimi gelir de bağlanmıştır. Sultan, faaliyetlerin devam edebilmesi için tercümanlar, kâtipler göndermiş, güvenliklerini sağlamak için de seksen kişilik bir yeniçeri bölüğü hizmetlerine sunulmuştur.
Prens Tekirdağ’dan Fransa, İspanya, Rusya ve Polonya krallarıyla yaygın ve canlı bir mektup trafiği içine girmiştir. Bunun bir sonucu olarak da Habsburg hükümeti tarafından ciddi bir şekilde ve daimi olarak izlenmiştir. Bu faaliyetlere rağmen, tarih, prensin mültecilik hayatıyla ilgili olarak, siyasi çalışmalardan çok II. Ferenc Rákóczi’nin yazarlığına, devletin yapısı üzerine kaleme aldığı teorik yapıtlara ve dini içerikli yazılara daha fazla önem vermiştir. Tekirdağ’daki bu verimli mülteci atölyesinde bir dizi “Düşünceler”, “Hatıralar”, “İtiraflar”, “İktidarın yapısı üzerine Düşünceler”, gibi –hepsini burada sıralayamasak bile, önemli yapıtlar doğmuştur. Yazın dünyası için çok bereketli sayılabilecek bu düşünsel ortamda Kelemen Mikes tarafından kaleme alınan “Türkiye Mektupları” gibi, prensin kâtibinin çok güzel bir Macarcayla yazdığı ve mültecilerin hayatını anlatan eserler de ortaya çıkmıştır.
Bir zamanlar Macar kolonisinin yaşadığı bu evler XIX. Yüzyılın sonlarında oldukça harap ve ve yıkık bir hale gelmişlerdir. 1906 yılında Prensin ve mülteci arkadaşlarının külleri törenlerle Macaristan’a getirilmiş ve burada yeniden düzenlenen cenaze törenleriyle defnedilmişlerdir. Rákóczi konağının o tarihlerde iyi durumda olan iç ahşap süslemeleri Kassa şehrine (bugünkü adıyla Slovakya’daki Kosice) getirilmiştir. Tekirdağ’daki Macar sürgünlerinin şahsi eşyaları da ortaya çıkarılıp toplanmaya çalışılmıştır. Prensin yemek konağı olarak bilinen bina da 1968 yılından itibaren Rákóczi Anı Müzesi olarak faaliyet göstermektedir. Bu konak 2007 yılında Macar Cumhuriyeti tarafından restore edilmiştir. 2010 yılının Şubat ayından itibaren ise Erdel Macar Prensini ve ailesini, özgürlük savaşını ve de mültecilerin hayatını tanıtan ve birkaç dilde hazırlanmış bir sergi sistemi bu binada konukların ziyaretlerine açılacaktır.
